Narcyza hipochondryczka, część 1.

Narcystyczne matki, w swej chęci sprawowania kontroli nad potomstwem, korzystają zwykle z uwarunkowań kulturowych danego kraju. Polska jest krajem mocno katolickim i dlatego bardzo dużo u nas religijnych narcyz. Jest również krajem, w którym dzieci, także dorosłe, są ściśle związane z rodzicami i mają poczucie zobowiązania wobec nich. To wykorzystują pochłaniające narcystyczne matki, o których wkrótce napiszę na konkretnym przykładzie. Polska jest także krajem, gdzie patriarchalna kultura stawia kobiety w roli służebniczek rodziny, co sprzyja narcyzie-cierpiętnicy, która czyni poświęcenie dla rodziny swoim orężem w jej kontrolowaniu. Wreszcie, jako że każdy Polak zna się na medycynie, a omawianie swoich chorób należy do normalnego toku rozmowy, chyba najliczniejsza grupa narcystycznych matek w Polsce to hipochondryczki.

Jest to kobieta, która cierpi na urojone kłopoty zdrowotne po to, by przyciągać do siebie uwagę córki i wpędzać ją w poczucie winy. By wzbudzać  w niej nadmierną litość i wyłudzać od niej (i innych członków rodziny) nienależne sobie świadczenia. Lub zmuszać ją do posłuszeństwa.

Narcyza taka jest wiecznie ciężko chora i bardzo cierpiąca, przy czym często trudno stwierdzić, co dokładnie jej dolega. Skarży się na liczne dolegliwości, które trudno obiektywnie sprawdzić. Jest "obolała" i wiecznie zmęczona. Rzekoma, a czasem rzeczywista, ale z upodobaniem wyolbrzymiana choroba, służy jej za wymówkę, by unikać wszelkiej życiowej aktywności, podejmowania obowiązków dorosłej osoby. Choroba służy narcyzie, by zwalniać się z odpowiedzialności za swoje życie. Córki takich matek, nawet jeszcze jako małe dziewczynki, przejmują za nią całą odpowiedzialność za rodzinę i prowadzenie domu, robią wszystko, by nie męczyć "schorowanej" mamusi i dać jej wypocząć. Szybko prowadzi to do wykorzystywania córki i zmuszania jej do niewolniczej pracy ponad siły. Taka sytuacja, to parentyfikacja, czyli zamiana rolami dorosłych z dziećmi. Dzieci takiej matki nie mają szans na opiekę i troskę - ich los obchodzi matkę tylko o tyle, żeby były w stanie jej usługiwać. Stan taki u matek-hipochondryczek trwa przez całe życie - kiedy córka dorośnie i założy własną rodzinę, nadal czuje się zobowiązana lecieć na każde wezwanie "chorej mamusi", która żąda rozmaitych usług, nie zważając na inne zobowiązania córki. I córka opiekuje się nią niewolniczo aż do jej śmierci. Z wielkim trudem łącząc wiele ról - własne macierzyństwo, pracę zawodową, małżeństwo i matkowanie własnej matce.

Moja matka przez całe lata po przyjściu z pracy (a pracowała w państwowym zakładzie, gdzie za komuny niewiele się robiło) była "zbyt zmęczona" by zająć się domem czy dzieckiem - przeciwnie, to ja miałam obowiązek podać jej jedzenie i herbatę pod nos, kiedy zalegała na wersalce, by oglądać do wieczora telewizję. Była "zbyt chora", żeby ze mną nawet porozmawiać, choć nie wiedziałam nawet, co to za choroba. Czułam jednak, że muszę przy niej chodzić na paluszkach. Ale ja nigdy nie miałam prawa być zmęczona czy chora. Pamiętam, że kiedyś szukałam w środku nocy lekarstwa na ból głowy, nie śmiałam budzić mamy, by mi je podała. Niechcący stłukłam termometr rtęciowy. Matka obudziła się i długo na mnie wrzeszczała. Miałam 7 lat i bardzo wysoką gorączkę - całość pamiętam jak majak senny. Czułam się potwornie winna, że ją obudziłam. Nie przyszło mi nawet do głowy, że to ona powinna się zainteresować, jak się czuję.

Narcyza hipochondryczka uwielbia chodzić do lekarza i "leczyć się", przy czym nie jest to realne leczenie się, a jedynie szukanie uwagi. Lubi lekarzy, którzy jej wysłuchują i eksperymentują terapeutycznie, próbując różnych rzeczy. Tych skupionych na rozwiązaniu, którzy próbują dociec konkretnie co jej dolega, unika, a kiedy lekarz zaczyna się orientować, że to symulantka i naciągaczka, narcyza hipochondryczka uznaje go za "niekompetentnego konowała" i szuka nowego. Tak samo, jeśli lekarz uzna, że potrzebny jest jej raczej psychiatra niż kardiolog, narcyza zrobi wszystko, by uniknąć wizyty u psychiatry - zasymuluje atak choroby, zapomni o terminie, albo znajdzie jakieś inne zobowiązania w tym czasie. Generalnie, lepiej zna się na medycynie od lekarzy, a zdanie sąsiadek na temat swego zdrowia (oczywiście tych, które są w jej kręgu adoracji) uważa za ważniejsze od orzeczenia konsylium lekarskiego. Narcyza hipochondryczka uwielbia też sanatoria (jeździ tam chętnie, zwłaszcza wtedy, gdy w rodzinie jest jakiś kryzys i istnieje groźba, że - nie daj Boże - musiałaby komuś pomóc). W sanatorium - przypomnijmy, ledwo chodząca, schorowana staruszka - nagle jest królowa parkietu i bywalczynią kawiarni. Narcyzę hipochondryczkę poznasz też po tym, że kiedy okażesz jej uległość lub może skorzystać z jakiejś przyjemności, która lubi, nagle następuje u niej cudowne ozdrowienie lub nagła poprawa samopoczucia i żwawo biegnie do tego zajęcia. Kiedy zaś Ty potrzebujesz pomocy albo musiałaby zrobić coś, na co nie ma ochoty, natychmiast się jej pogarsza.

Narcyza hipochondryczka uwielbia czytać o chorobach i wynajduje wciąż nowe u siebie. Wyszukuje w Google informacje, które pomogą jej lepiej symulować choroby. Interesują ją wszelkie nowinki w tym temacie, "zdrowe odżywianie", które często sprowadza się do tego, że szantażuje swoją chorobą córkę, by zmusić ja do zakupu jakichś horrendalnie drogich suplementów, cudownego materaca czy "zdrowotnych" garnków. Poza tym często oddaje się w ręce tzw. medycyny alternatywnej, w praktyce rozmaitych szarlatanów i naciągaczy, odstawiając leki przepisane przez lekarza. A kiedy jej to zaszkodzi, oczekuje, że Ty się nią zajmiesz i jeszcze pomożesz jej okłamywać lekarza. Jak każda narcyza uważa za naturalne, że to inni mają ponosić konsekwencje jej wyborów. Oczywiście, narcyza oczekuje, że córka będzie także finansowała jej wciąż nowe "prozdrowotne" pomysły. Albo wydaje własne pieniądze po to, by w połowie miesiąca zadzwonić do córki z płaczem, że nie ma grosza na jedzenie.

Narcyza-hipochondryczka używa swojej choroby, by nie słyszeć rzeczy, których usłyszeć nie chce i nie rozmawiać na niewygodne dla siebie tematy. Pewien mój Czytelnik opowiedział mi swoją historię ze zgodą na jej upublicznienie. Jest gejem, mężczyzną pod pięćdziesiątkę, od lat żyjącym w stałym związku. Wszyscy przyjaciele i rodzina wiedzieli o jego orientacji, i okolicznościach życiowych, wszyscy, oprócz matki. A dlaczego? Bo ilekroć próbował zacząć z nią ten temat, matka dostawała duszności, twierdziła, że skacze jej ciśnienie (naprawdę ma nadciśnienie, co w jej wieku jest raczej normą), teatralnie łapała się za serce, itd. Oczywiście, jego matka tak naprawdę wiedziała doskonale, że syn jest gejem. Jednak póki mogła, nie dopuszczała, by to zostało głośno powiedziane, bo mogłoby rzucić, w jej mniemaniu, cień na jej wizerunek idealnej matki. Nie chciała też zaakceptować jego prawdziwego życia, dlatego wpoiła mu silne przekonanie, że jeśli powie jej prawdę, ona tego nie wytrzyma i umrze. Wiele dorosłych dzieci takich matek zrobiło farsę ze swojego życia, udając przed matką kogoś zupełnie innego, niż są naprawdę. Żyjąc latami w kłamstwie i ukryciu. Albo starannie unikając tematów, które mogłyby wywołać "atak choroby" u matki. Tutaj ciekawy przykład. Autorka nie pisze o swoich rodzicach tak, byśmy mogły stwierdzić, czy to narcyzi, ale na pewno nie była to zdrowa rodzina, w której dziecko może pozwolić sobie na pełną ekspresję swoich uczuć i poglądów. A co z Czytelnikiem? Powiedział w końcu matce. Bynajmniej nie umarła. Wręcz przeciwnie, rzuciwszy w niego bardzo energicznie, jak na umierającą staruszkę, kilkoma bibelotami, kazała się mu wynosić z jej domu i z życia. Czytelnik odczuł olbrzymią ulgę. Czy nawiąże ponownie kontakty z matką, czas pokaże.

Narcyza przyciąga też przy użyciu choroby uwagę do siebie wtedy, kiedy nie jest w jej centrum. Na pogrzebie męża swojej córki, zamiast ją wesprzeć,  demonstracyjnie zemdleje, żeby wszyscy się skupili na niej. Na komunii wnuka będzie udawała, że ma napad duszności, jednym słowem zrobi wszystko, by przyciągnąć uwagę do siebie, celowo rujnując przy tym uroczystość córki. Matka mojej znajomej dostała ostrego bólu w klatce piersiowej, kiedy tylko córka oznajmiła, że jest w wyczekanej ciąży i wszyscy zaczęli jej gratulować. Kiedy matkę zabrano do szpitala, okazało się, że nie tylko nie ma zawału, ale ma serce całkowicie zdrowe. Po prostu nie mogła ścierpieć, że nie jest w centrum uwagi i uroczystość nie kręci się wokół niej.

Nie chodzi tu tylko o chwilową uwagę. Często funkcją choroby jest pozostawanie w centrum uwagi całej rodziny przez cały czas lub radzenie sobie ze zmianami, które tę uwagę zabierają. Dość często "choroba" pojawia się u całkiem do tej pory zdrowej i sprawnej matki, kiedy dochodzi do ważnych zmian - traci pracę, przechodzi menopauzę, dorastają i wyprowadzają się dzieci. Znika z życia narcyzy to, co do tej pory było jej źródłem narcystycznego zasilania, musi więc znaleźć nowe. Najprostszym sposobem na to, by wszystko znów kręciło się wokół niej, jest zachorować. Tu kolejny przykład z życia: matka Czytelniczki, przez całe życie trzęsąca firmą, w której była dyrektorką, przeszła na emeryturę. Pozbawiona możliwości rozstawiania po kątach pracowników zabiegających o jej względy, zaczęła (bardziej niż zwykle) rządzić całą rodziną. Dorosłe dzieci zaczęły jej unikać, a mąż coraz dłużej zostawał w pracy. A wtedy nagle zaczęły się u niej tajemnicze dolegliwości: bolała i piekła ją skóra na stopach. Oczywiście, wezwani na pomoc lekarze nie stwierdzali żadnej choroby. Ona tymczasem czuła się coraz gorzej, nie spała w nocy, za dnia płakała, itd. Lekarz, chcący się jej wreszcie pozbyć, przepisał jej silnie działające maści sterydowe. Używała ich bez umiaru, oczywiście nadal uskarżając się na ból. Za to nadmiar leków zaczął przynosić skutki uboczne - wkrótce na stopach naprawdę miała rany. Doszło do tego, że nie mogła chodzić - zdrowa sześćdziesięciolatka zaczęła jeździć na wózku inwalidzkim. Cała rodzina rzuciła się jej na pomoc, dzieci woziły ją do lekarzy, wszyscy ją pocieszali itd. Nie wiadomo jak długo by ten stan trwał (matka straciła wszelką chęć wyleczenia się, osiągnąwszy swój cel), gdyby nie to, że po roku wożenia jej na wózku, trafili na mądrego lekarza. Który im powiedział, że mama cierpi na zaburzenia psychiczne, należy ją umówić do psychiatry, a jeśli się do niego nie wybierze, zabrać jej wózek inwalidzki i ignorować ją przez jakiś czas. Jak się łatwo domyślić, "wyzdrowiała" w dwa tygodnie. Jak widać więc, narcyza nie tylko sobie wymyśla choroby i wyolbrzymia istniejące, ona jest wprost gotowa doprowadzić się do choroby, byle tylko uzyskać uwagę rodziny i władzę nad nią. Skrajna postać takiego zaburzenia to Zespół Münchhausena. Istnieje także Zastępczy Zespół Münchhausena - czyli doprowadzenie do choroby/urazu kogoś innego, by przyciągnąć uwagę do siebie. Narcystyczna babcia typu hipochondrycznego może posłużyć się Twoim dzieckiem, by przyciągnąć zainteresowanie do siebie. Znane są przypadki, gdy taka babcia celowo podtruwała małe dziecko, które nie mogło się poskarżyć. Tylko po to, by potem udając zatroskaną babcię, wzywać pogotowie czy biec do szpitala i cieszyć się zamieszaniem wokół swojej osoby. Jeśli czytałaś posty oznaczone etykietą narcystyczna babcia wiesz, że ostrzegam, by jak najdalej trzymać matkę od swoich dzieci. Jeśli jednak pozwalasz im się z nią spotykać, nigdy nie zostawiaj jej samej z nimi. A jeśli dziecko uskarża się na złe samopoczucie lub regularnie źle się czuje po spotkaniu z nią sam na sam, niech Ci się włączy czerwony alarm. Zrób dziecku badania, użyj ukrytej kamery. Zachowaj najwyższą ostrożność i nie uznawaj żadnego podejrzenia za zbyt daleko idące. Zastępczy Zespół Münchhausena to śmiertelne zagrożenie dla ofiary.

Narcystyczna matka nigdy nie pozwoli chorować Tobie. Jak tylko poskarżysz się na złe samopoczucie, albo wspomnisz, że byłaś u lekarza, matka natychmiast poczuje się gorzej, oczywiście znacznie gorzej od Ciebie. Porzuć myśli o ciepłym łóżku, matka oczekuje, że będziesz warować przy jej "łożu boleści". Jeśli chorujesz przewlekle albo miałaś jakiś wypadek, matka zrobi wszystko, żeby Cię "przelicytować". Masz złamaną nogę? Ona ma potworne bóle kręgosłupa. Które zmyśliła, albo których nie leczy, bo po co, skoro to jej daje "przewagę". Masz grypę? Ona ma stan przedzawałowy. Jeśli ośmielisz się jej poskarżyć, że źle się czujesz, prawdopodobnie usłyszysz To jest nic, ja to dopiero mam bóle... Tego rodzaju patologiczną rywalizację na choroby narcyza prowadzi również z rówieśnikami. Kiedy zaczynasz potrzebować jej pomocy czy opieki, matka dostaje ciężkiego nadciśnienia. To samo, jeśli chodzi o choroby Twoich dzieci. Moja matka przez wszystkie lata dziecięcych chorób moich dzieci nie przesiedziała ani jednej godziny przy ich łóżku, że nie wspomnę o nocy. Na pierwsze objawy gorączki, zaburzenia żołądkowe itd. natychmiast dostawała ciężkiej migreny. Ewentualnie, z relacji Czytelniczek, narcyza hipochondryczka zgłosi się do pomocy, ale będzie wzdychać, jak ciężko jest jej przy wymiotującym dziecku, narzekać, że robi jej się słabo oraz jęczeć, że od dziecięcego kaszlu na pewno dostanie zapalenia płuc i umrze. W efekcie tej "pomocy" będziesz miała dwie chore osoby pod opieką zamiast jednej, przy czym matka będzie robiła wszystko, by Ci przeszkodzić w opiece nad dzieckiem - przecież uwaga należy się tylko jej, prawda? Kiedy ktoś w jej otoczeniu poważnie zachoruje (jak mój ojciec), narcyza natychmiast spróbuje go "przebić" podejrzewając u siebie to samo, tylko gorzej. Ktoś choruje na zapalenie płuc, to ona na pewno ma raka. Ktoś ma raka, to ona na pewno ma już wszędzie przerzuty. Nikt nie może być w swoim chorowaniu ważniejszy od niej.

C. D. N.