Zdrowienie po narcystycznej opresji - część 1.

Nie jestem ekspertem w zdrowieniu z narcystycznej opresji, ale mogę podzielić się z Tobą tym, co mi pomogło.

Niewątpliwie najbardziej pożądana jest psychoterapia. Tyle, że musi to być dobra psychoterapia. Takiej terapii wcale nie gwarantuje znane nazwisko ani jakikolwiek certyfikat. Najlepiej u terapeuty, który ma doświadczenie z narcystycznymi zaburzeniami. Najlepszą metodą jest tzw. poczta pantoflowa. Pytaj ludzi, czy znają kogoś, kto mógłby pomóc. Nie musisz mówić, że chodzi o Ciebie - powiedz, że chodzi o koleżankę, która pochodzi z patologicznej rodziny. Może się też sprawdzić specjalista pomagający dorosłym dzieciom alkoholików (DDA), lub ktoś, kto zajmuje się zespołem stresu pourazowego (PTSD). Jak to sprawdzić? Na pierwszej wizycie powiedz, że masz narcystyczną matkę - jeśli zada Ci pytania, jakiego rodzaju opresja Cię spotkała, spróbuje wybadać, czy Twoja matka to typ ignorujący (jak moja) czy pochłaniający itd., jesteś na tropie dobrego specjalisty. Jeśli powie, że zajmie się teraz Tobą, a nie przeszłością i będzie się głównie interesował, dlaczego tak myślisz i czemu przypisujesz przeszłości odpowiedzialność za swoje życie, od razu możesz się skierować do wyjścia - to będzie terapeuta z gatunku Pogódź się z matką, bądź ponad jej agresywne zachowanie, reaguj inaczej, a może ona się zmieni. Taki Ci nie pomoże, przeciwnie, może wzmocnić wpajane Ci przez narcyzę przekonanie, że to wszystko Twoja wina albo, że coś z Tobą nie tak, bo czujesz się skrzywdzona. Na pewno masz jakiś swój udział w tym, co Cię spotyka ze strony matki, ale najczęściej ogranicza się on do tego, że zbyt długo zgadasz się na rolę, którą ona Ci wyznaczyła. Czasem też zdarza się, że masz pewne korzyści z podporządkowania matce - np. finansowe. A do tego ona jeszcze wpoiła Ci przekonanie, że bez niej zginiesz, więc finansowa zależność od niej do pewnego stopnia jest dla Ciebie wygodna. Jednak koszty, które ponosisz, są niewspółmierne do korzyści i dobry terapeuta pomoże Ci rozpoznać tę sytuację. Ale nigdy nie będzie uważał, że to Ty masz się zmienić, by być dobrą córką.

Po czym jeszcze poznasz dobrego terapeutę? Po pierwsze, nigdy, nawet przez chwilę nie wspomni o konieczności przebaczenia narcystycznej matce. Ani w kontekście warunku Twojego uleczenia ani w żadnym innym. Wystrzegaj się zatem terapeutów z nurtu chrześcijańskiego i w ogóle związanego z jakimkolwiek mistycyzmem, czy to w nurcie new age czy tradycyjnych religii. Bo oni wierzą (i to jest wiara, a nie fachowa wiedza), że tylko przebaczenie może Cię uwolnić. Tymczasem widzę, po sobie i innych, że przebaczenie matce nie jest ani warunkiem koniecznym, ani wystarczającym, żeby wrócić do siebie. Zresztą, jeśli jesteś wierząca, wiesz zapewne, że aby było wybaczenie, musi być pokuta i żal za grzechy, a tego ze strony narcyzy nigdy się nie doczekasz. Nie ma dla niej żadnych okoliczności łagodzących. Nie tylko czyni zło świadomie i z premedytacją, ale im bardziej wymykasz się jej władzy, tym dalej się posuwa w krzywdzeniu Ciebie. Czy zasługuje na wybaczenie? Nie. O wiele uczciwszym podejściem jest powiedzieć sobie i innym, że Twoja matka jest złym człowiekiem i dlatego nie jest już obecna w Twoim życiu. Pamiętam pewną terapeutkę, który namawiała mnie do przebaczenia i "ułożenia sobie" kontaktów z matką. Przeniosłam tylko psychiczną przemoc mojej matki do sfery fizycznej i zapytałam ją, jak to sobie w praktyce wyobraża. Bo w praktyce wygląda to tak: podchodzę do matki, mówię, że jej wybaczam, a ona uderza mnie pięścią w twarz. Następnego dnia przychodzę do niej z wizytą, a ona na powitanie uderza mnie pięścią w twarz. Mam powstrzymać łzy, zatamować krew i uśmiechnąć się, mówiąc: wybaczam Ci, a wtedy ona znowu wali mnie pięścią w twarz. Tak właśnie wygląda "ułożenie sobie" kontaktów ze złośliwą narcyzą. Misja beznadziejna. Nie zgadzaj się na to, chyba, że jesteś przekonana, że w Twoim przypadku Mały Kontakt lub inne formy obrony będą wystarczające.

Po drugie, dobry terapeuta, nie będzie naciskać na to, byś pozostała w kontakcie z matką, zmieniając jedynie swoje na nią reakcje. One są w nas wdrukowane głęboko, odnoszą się do najwcześniejszego dzieciństwa, są wpisane w naszą najwcześniejszą, emocjonalną, fizyczną pamięć. Niezwykle trudno jest je przełożyć na język rozumu, więc i trudno z tymi reakcjami walczyć, przy użyciu racjonalnych środków. W każdym razie, wymaga to dużo treningu, by zmienić swoje reakcje na zachowanie matki - i to naprawdę zmienić, nie tylko na poziomie formalnym, ale także w swoim wnętrzu, w swoich emocjach. Niewiele Ci przyjdzie z powiedzenia Nie matce, jeśli w środku nadal będziesz skręcaną wyrzutami sumienia, przerażoną dziewczynką, która już czeka na karę, która ją musi spotkać za taką niesubordynację. Bez tego treningu będzie to wyglądało tak, jak już powyżej opisałam: traktuję matkę asertywnie, uprzejmie lecz stanowczo odmawiam, a przy każdej odmowie, ona znowu wali mnie pięścią w twarz. Jestem spokojna, nie daję się wciągać w dyskusję, a ona i tak, raz po raz, wali mnie pięścią w twarz. Narcystyczna matka to brutalny, prymitywny potwór, który na pewno się nie zmieni pod wpływem Twojej zmiany. Zmieniają się normalni ludzie, nie psychopaci.

Po trzecie, dobry terapeuta to taki, z którym czujesz się dobrze i bezpiecznie. Nie czujesz się oceniana, poganiana, zachęcana by z punktu "wziąć odpowiedzialność za swoje życie" czy "nabrać asertywności". Owszem, te dwie rzeczy także są celem terapii, ale to jest proces, który zajmuje sporo czasu i wymaga sporo ćwiczeń praktycznych – szczególnie asertywność. Dobry terapeuta będzie z Tobą krok po kroku ćwiczył i uczył Cię nowych umiejętności. A zacznie od słuchania. Dobry terapeuta słucha, słucha i jeszcze raz słucha. Z uwagą, nie popędzając Ciebie, nie próbując zbyt szybko formułować wniosków ani wkładać w Twoje usta czegoś, co sądzi, że chcesz powiedzieć. Istotą psychoterapii jest nie tyle jakaś szczególna technika czy inne tajemnicze zabiegi, ale tzw. korektywne doświadczenie emocjonalne. To jest – czasem pierwszy w Twoim życiu – emocjonalny kontakt z innym człowiekiem, który jest bezpieczny, spokojny, życzliwy, w którym czujesz się dobrze, akceptowana i wspierana. Ten kontakt, jego przeżywanie, odczuwanie (a nie opowiadanie czy czytanie o nim) zmieniają Twoje uczucia wobec ludzi i uświadamiają, że kontakty z innymi mogą wyglądać zupełnie inaczej niż te, jakie miałaś z matką. Dlatego nazywa się to korektywnym doświadczeniem. Doznając takiego kontaktu, Ty także się zmieniasz, odzyskujesz ufność, poczucie własnej wartości. Dopiero po takiej przemianie w pełni sensowne i skuteczne jest uczenie się technik asertywności czy stawiania granic (co nie oznacza, że nie warto ich próbować bez psychoterapii). Bez wewnętrznej wiary, że jestem pełnowartościową osobą, godną szacunku i miłości, trudno z przekonaniem bronić swych granic, czy bez wyrzutów sumienia odejść od toksycznego związku, wybierając Zero Kontaktu.

Po czwarte, wystrzegaj się terapeutów, którzy od razu namawiają Cię na Zero Kontaktu i naciskają, byś w jednej chwili wprowadziła to w życie. Musisz być gotowa na Zero Kontaktu, wewnętrznie do tego przekonana i żadna presja z zewnątrz tutaj nie pomoże, jeśli masz w tym wytrwać. Zero Kontaktu musi być Twoją świadomą i przemyślaną decyzją. Warto się też do niej przygotować - nie tylko wewnętrznie, ale też życiowo, finansowo i prawnie, bo zerwanie kontaktów z narcystyczną matką prawie zawsze wiąże się z agresywną reakcją i napastowaniem z jej strony, utratą części rodziny, postępowaniami sądowymi itd. Trzeba sobie uświadamiać wszelkie konsekwencje, omówić je w terapii i zgodzić się na ryzyko. Wszelki pośpiech jest tu niewskazany. Jednakowoż może się zdarzyć, że Twoich problemów nie da się rozwiązać bez zerwania kontaktów z matką - i dobry terapeuta może Ci w pewnym momencie terapii (ale nie na pierwszej wizycie) powiedzieć, że dalej już nie może Ci pomóc, skoro próby ograniczania jej wpływu na Ciebie zawiodły, a Ty nie jesteś zdecydowana na Zero Kontaktu.

Mogę jeszcze dodać, że być może lepiej dla Ciebie będzie wybrać na terapeutę osobę płci przeciwnej od narcystycznego rodzica. Nie da się ukryć, że nie ufałam kobietom starszym ode mnie o pokolenie i terapeutki nieuchronnie budziły we mnie skojarzenie z matką. Dopiero terapeuta płci męskiej wzbudził we mnie więcej zaufania.

Psychoterapia jest najlepszym sposobem, choć zdaję sobie sprawę, że to inwestycja kosztowna czasowo i finansowo. Ale czy nie zasługujesz na to, by zająć się wreszcie sobą i swoimi potrzebami? Przemyśl swoje priorytety - jeśli stać Cię na wizytę u kosmetyczki, w siłowni albo na kursie językowym, na pewno stać Cię na psychoterapię, a ona jest po stokroć ważniejsza od tych spraw. A co jeśli naprawdę nie możesz pozwolić sobie na terapię? Tutaj rownież możesz sobie pomóc, o czym wkrótce napiszę.

C. D. N.